Haos i bezakonje: Ostavština Zapada Libiji

Sa početkom mirovnih pregovora između libijskih političkih frakcija u Ženevi, koje traže da se izgradi vladino nacionalnog jedinstvo u zemlji koja je osakaćena haosom i bezakonjem, uloga Zapada u destabilizaciji bi trebala biti dovedena u pitanje.

Od mnogih primjera zapadnih vojnih kampanja u posljednje vrijeme, niti jedna nije bila teža ili katastrofalnija od NATO-ove iz 2011. godine, odnosno intervencije u Libiji, koja je samo pomogla da se zemlja pretvori  u propalu državu.

Puštena pod pokroviteljstvom Rezolucije Vijeća sigurnosti UN-a iz 1973 – mandat koji je iskorišten da bi se izvršilo rušenja Gadafijevog režima u Tripoliju, uprkos njegovom službenom i citiranom cilju “zaštite civila“ – intervencije NATO-a u obliku vazdušnih napada nisu rezultirale demokratskim društvom.

Umjesto toga, unešena je kriza i haos pošto se libijsko društvo odmah fragmentiralo i pokvarilo unutar plemenskih, sektaških i brutalnih međunacionalnih sukoba koji su okrenuli nekada funkcionalnu državu i društvo u distopiju u kojoj je Islamska država (IS) stekla uporište i bila u mogućnosti da proširi svoj maligni utjecaj. Rezultat je bio uobičajeni barbarski ritual obezglavljivanja zatvorenika, progon žena i manjina, a u junu, pokolj 37 turista u Tunisu u terorističkom napadu koji je pripremljen i organiziran preko granice u Libiji.

Ovdje treba napomenuti da nije bilo kampova za obuku terorista u Libiji i teroristi nisu bili prisutni prije NATO vojne intervencije i prije rušenja Gadafijevog režima u 2011. godini.

Još jedna teška posljedica haosa u Libiji jeste kriza  izbeglica/migranata, odnosno na desetine hiljada ljudi koji očajnički žele pobjeći od toga što je njihova zemlja postala, te su spremni da rizikuju opasan put preko Sredozemnog mora u jedva sposobnim brodovima. Stotine, možda i hiljade ljudi, se udavilo u pokušaju da pobjegnu.

A oni koji uspiju preživjeti putovanje i dođu do obala Evrope, nisu dobrodošli, nisu dočekani raširenih ruku i sa utočištem. Naprotiv, ne samo da su pomogli da se destabilizuje i uništi Libija, evropske vlade sramotno odbijaju dati izbjeglički status onima koji pokušavaju da pobjegnu. Umjesto toga ovi očajni ljudi su demonizirani i dehumanizovani, ne tretiraju se kao ljudska bića koja bježe od rata i progona, već kao kriminalci koji imaju namjeru organizovati invaziju. Britanski premijer David Cameron ih je nedavno opisao kao “roj.”

Razlog zbog kojeg je važno upamtiti ovu litaniju katastrofe sa svim detaljima jeste da se suprotstavi potezima koji su u toku u evropskim metropolama i u Vašingtonu, dok počinju libijski razgovori u Ženevi, kojim se tvrdi da je Libija na putu da postane sjajni primjer demokratije.

U tom smislu, specijalni izaslanik SAD-u Libiju, Jonathan Winer, nedavno je imao zapanjujuću drskost rekavši u  članku koji se pojavio na službenim blogu američkog State Departmenta da je zbacivanje Gadafija bio  “trenutak ponosa za Libijce i one koji su ih podržavali.”

Sa  “onima koji su ih podržali,”  Winer očito referira na SAD i njene evropske saveznike, odgovorne za prethodno navedene intervencije NATO-a bez kojih tzv libijski pobunjenici ne bi uspjeli, s obzirom da njihova pobuna nije imala masovnu podršku libijskog naroda, što je samo jedan od mnogih mitova koji su prizvani u cilju podrške rušenja Gadafijevog režima.

Ali, ostavljajući to na stranu za trenutak, žučne tvrdnje američkih i evropskih lidera i njihovih funkcionera da se Gadafijevo zbacivanje treba posmatrati sa ponosom su zaista zapanjujuće – ne samo zato što je taj čin doveo do haosa i destabilizacije, već i zbog toga što je samo neposredno prije Gadafijevog svrgavanja Zapad imao unosan posao sa libijskim vođom i govorili su o njemu samo sa gostoljubivim terminima.

Ako je Gadafi bio  “tiranin” što je  SAD tvrdila nakon njegove smrti u rukama rulje, šta je bio ranije, kada se predsjednik Obama rukovao  sa njim na samitu G8 u Italiji u 2009. godini, na kojem je libijski predsjednik bio šef Afričke unije?

Jedina riječ da se opiše lakoća sa kojom je Zapad okrenuo leđa svom bivšem trgovinskom partneru i  ‘prijatelju’  je oportunizam. Istina je da do vremena kada se Arapsko proljeće proširilo na Libiju, došlo je do kraja njegovog momentuma, odnosno nedostajala mu je podrška naroda koju je imao u Tunisu i Egiptu. Kada je Gadafi tvrdio da su pobune u Libiji, odnosno u Bengaziju na istoku, predvođene Al-Kaidom, vlade Zapada su pobunjenike smatrale demokratama. Naravno, bilo je među pobunjenicima onih koji su se borili za demokratske promjene, ali oni nisu bili ni u kom slučaju pokretačka snaga borbe.

U junu 2011. godine, na primjer, nekoliko mjeseci prije nego što se pukovnik Gadafi upoznao sa svojim užasnim krajem, uticajni američki konzervativni magazin,  National Review , je objavio priču na svojoj internet stranici pozivajući se na izvještaj sastavljen od dva francuska think tanka. Ona je otkrila da su  “džihadisti igrali dominantnu ulogu u istočno libijskoj pobuni protiv vladavine Moamera Gadafija, te da su “istinske demokrate” predstavljale samo manjinu unutar pobune.”

Ipak, i pored toga imamo Washington, u obliku navedenog američkog specijalnog izaslanika u Libiji, Winera, koji tvrdi da je u 2015. godini Libija na ivici izlaza iz ponora terorističkog nasilja, društvene fragmentacije i bezakonja ka demokratiji u Zapadnom stilu koja je poduprta vladavinom prava.

“Mnogi Libijci teže ka tome da se premoste razlike i da se ostvare njihove demokratske težnje revolucije za koju su toliko mnogo žrtvovali. Ovi napori odražavaju zajedničku želju da se živi u jedinstvenoj državi s drugim Libijcima koji odbacuju nasilje i traže civilnu, demokratsku državu koja bi bila posvećena ljudskim pravima i vladavini prava”,  piše Winer.

Libijski narod su žrtve sirovog pokušaja Zapada da otme momentum Arapskog proljeća u trenutku u kojem je došao do kraja svog dometa. Brzina širenja i masovna podrška u Tunisu i Egiptu, gdje je došlo do rušenja dva pro-zapadna diktatora Ben Alija i Hosnija Mubaraka, je iznenadila Washington i njegove saveznike.

Libija je mjesto gdje su odlučili da se postave na čelo ovog momentuma, a nisu bili motivirani željom da pomognu demokratske promjene, nego da osiguraju zaštitu unosnih ugovora za istraživanje nafte i ekonomske veze koje su iskovane sa Gadafijevim režimom i potvrđene nakon njegove smrti.

Ovo je bio njihov motiv, a rezultat je propala država.